Cách phán đoán về sự đời hết sức quan hệ đến sự điềm tĩnh của ta.
Con người thường lầm tưởng rằng: họa phúc, đều do ở ngoài mà đến và vì thế, con người mới lo sợ.
Nếu quả nghèo là khổ mà giàu là sướng, thì những người nghèo như Nhan Hồi, Socrate, đều là khổ hết hay sao? mà những bậc phú hữu tứ hải như Tần Thuỷ Hoàng, Napoléon đều là sướng nhất ở đời sao?
Nếu bảo con là nợ, vợ là oan gia, nhưng đối với Socrate, có người vợ hung dữ như thế, ông lại cho là một cái phúc đối với ông tại vì nhờ đó, ông điêu luyện được cái tính điềm đạm, thản nhiên đối với mọi sự vật ở đời.
Nếu những cái mà thiên hạ đồng cho là họa, như bần, tiện, bệnh, tử... đi lạc vào nhà các bậc đại hiền như Trang Tử hay Epictète... thì cũng không làm gì cho mấy ông ấy nao núng lòng...
"Người ta thường ví những sự nhỏ mọn không đâu, mà gây ra phiền não cho mình. Nếu ai cũng biết thản nhiên đối với sự vật, bình tâm mà xét thì sẽ thấy trăm việc đến cho mình, chín mươi việc không đáng bận lòng chút nào cả".
"Làm cho người phiền muộn, không phải là tự ở sự vật, chính là ở cái cách mà người ta phán đoán về sự vật. Như cái chết có gì gọi là đáng sợ đâu, nếu đáng sợ thì Socrate đã sợ nhưng đáng sợ, là sự phán đoán rằng cái chết là đáng sợ. Như vậy thời mỗi khi ta buồn bực, bối rối, phiền não, ta đừng trách ai, chỉ trách ta, nghĩa là trách sự phán đoán của ta mà thôi".
"Phải nhớ rằng: làm nhục cho mình, không phải là có kẻ chửi mình, đánh mình, nhưng là tự mình phán đoán cho rằng kẻ đó làm nhục mình. Có kẻ nào làm cho mình giận dữ thì phải biết rằng chính sự phán đoán của mình làm cho mình giận dữ vậy".
Sự vật như mảnh gương trong nếu mình mỉm cười thì nó cười lại với mình; nếu mình khóc thì nó trả cái khóc lại cho mình.
Tôi thường tự hỏi: "Người đánh ta, giận ta, là tại người hay tại ta làm cho ta giận ?".
Nhưng nếu ta biết người đánh ta là người điên, ta có còn giận người ấy nữa không? Chắc hẳn là không nếu ta là người biết xét. Trái lại, nếu ta biết người đánh ta là người tỉnh thì ắt ta không khỏi phải nổi cơn giận dữ.
Cũng một việc xảy đến cho ta, mà khi thì ta điềm tĩnh như thường, khi ta lại bực tức nóng giận. Tại nơi đâu? Có phải là tại nơi sự phán đoán của ta chăng?
Mạnh Tử nói: "Người ta ở đời, đối với người mà gặp phải kẻ dữ với mình một cách ngang ngược, thì nên coi như mình đi trong bụi rậm, vướng phải gai, chỉ nên thong thả đứng lại gỡ dần ra thôi. Gai góc kia có biết gì mà đáng giận? Xử được như thế, thì tâm mình không phiền não mà bao nhiêu nỗi oán hận cũng tiêu tan...
Ta nên coi những sự ngang ngược phạm đến ta như chiếc thuyền không người lái, gặp phải cơn gió dữ tự lỡ tạt nhầm ta. Ta nghĩ cho cùng đâu có gì đáng giận".
Cách Socrate xử với người vợ rất hung dữ của ông cũng như thế. Một ngày kia, có bạn rủ đi sớm. Bà la lối gầm hét om sòm. Ông vẫn thản nhiên. Khi ông bước ra cửa, bà lại đứng trên lầu đổ trút thau nước dơ lên đầu ông... Các bạn ông tỏ dấu bất bình phản đối... Ông cười và bảo: "Thì có gì lạ, hễ trời hết gầm, thì tới mưa". Ông thản nhiên trở vô thay áo.
Một lần khác, ông mời các bạn dùng cơm tại nhà. Không biết có việc gì, bà vợ bưng cả đồ ăn quăng ra ngoài cửa sổ.
Ông cũng như thường, tươi cười bảo: "Thì bà muốn chúng mình ra sân mát mẻ hơn".
Quá sức tức tối, bà bèn vác chổi ra sân quơ luôn các đồ ông lượm sắp vô mâm, dĩa... Các bạn ông giận đỏ mặt, muốn gây sự. Ông biết trước đã nắm tay áo các ông bạn lại và ôn tồn bảo: "Ví dụ các anh em ta đang ngồi ăn, rủi bị một con gà mái nhảy xổ vào, làm văng cả bát đĩa. Các anh có đi gây sự với nó không?".
Nếu một người khác gặp phải những trường hợp này, chắc chắn là đã mất cả sự điềm tĩnh rồi vậy. Không phải tại nơi sự vật xảy đến cho ta, nó làm cho ta vui mừng hay giận dỗi, mà quả quyết là tại sự phán đoán của ta làm cho ta vui mừng hay giận dỗi mà thôi.
Người trí là kẻ biết phân biệt trong đời những cái gì là định mạng và những cái gì là tự do, nghĩa là những cái gì không tùng ta, và những cái gì tùng ta.
Không tùng ta như : sanh, tử, tai nạn, giàu, nghèo, sang, hèn,... Những điều ấy nó đến cho ta hoặc nó bỏ ta mà đi, ta không có khả năng cản trở nó được. Những điều người khác ban cho ta đặng, họ cũng có thể lấy lại đặng. Cái đó ta không cần phải quan tâm đến. Quan tâm đến nó, là làm nô lệ cho nó. Đã mất cả sự tự chủ của mình rồi.
Tùng ta, là ý nghĩ và sự phán đoán của ta.
Người ta chửi mình, đó là điều mà mình không thể cản ngăn đặng. Nhưng, ta có 2 sự lựa chọn về cách phản ứng của ta (đó là tùng ta, tuỳ thuộc vào ta) :
Con người thường lầm tưởng rằng: họa phúc, đều do ở ngoài mà đến và vì thế, con người mới lo sợ.
Nếu quả nghèo là khổ mà giàu là sướng, thì những người nghèo như Nhan Hồi, Socrate, đều là khổ hết hay sao? mà những bậc phú hữu tứ hải như Tần Thuỷ Hoàng, Napoléon đều là sướng nhất ở đời sao?
Nếu bảo con là nợ, vợ là oan gia, nhưng đối với Socrate, có người vợ hung dữ như thế, ông lại cho là một cái phúc đối với ông tại vì nhờ đó, ông điêu luyện được cái tính điềm đạm, thản nhiên đối với mọi sự vật ở đời.
Nếu những cái mà thiên hạ đồng cho là họa, như bần, tiện, bệnh, tử... đi lạc vào nhà các bậc đại hiền như Trang Tử hay Epictète... thì cũng không làm gì cho mấy ông ấy nao núng lòng...
"Người ta thường ví những sự nhỏ mọn không đâu, mà gây ra phiền não cho mình. Nếu ai cũng biết thản nhiên đối với sự vật, bình tâm mà xét thì sẽ thấy trăm việc đến cho mình, chín mươi việc không đáng bận lòng chút nào cả".
"Làm cho người phiền muộn, không phải là tự ở sự vật, chính là ở cái cách mà người ta phán đoán về sự vật. Như cái chết có gì gọi là đáng sợ đâu, nếu đáng sợ thì Socrate đã sợ nhưng đáng sợ, là sự phán đoán rằng cái chết là đáng sợ. Như vậy thời mỗi khi ta buồn bực, bối rối, phiền não, ta đừng trách ai, chỉ trách ta, nghĩa là trách sự phán đoán của ta mà thôi".
"Phải nhớ rằng: làm nhục cho mình, không phải là có kẻ chửi mình, đánh mình, nhưng là tự mình phán đoán cho rằng kẻ đó làm nhục mình. Có kẻ nào làm cho mình giận dữ thì phải biết rằng chính sự phán đoán của mình làm cho mình giận dữ vậy".
Sự vật như mảnh gương trong nếu mình mỉm cười thì nó cười lại với mình; nếu mình khóc thì nó trả cái khóc lại cho mình.
Tôi thường tự hỏi: "Người đánh ta, giận ta, là tại người hay tại ta làm cho ta giận ?".
Nhưng nếu ta biết người đánh ta là người điên, ta có còn giận người ấy nữa không? Chắc hẳn là không nếu ta là người biết xét. Trái lại, nếu ta biết người đánh ta là người tỉnh thì ắt ta không khỏi phải nổi cơn giận dữ.
Cũng một việc xảy đến cho ta, mà khi thì ta điềm tĩnh như thường, khi ta lại bực tức nóng giận. Tại nơi đâu? Có phải là tại nơi sự phán đoán của ta chăng?
Mạnh Tử nói: "Người ta ở đời, đối với người mà gặp phải kẻ dữ với mình một cách ngang ngược, thì nên coi như mình đi trong bụi rậm, vướng phải gai, chỉ nên thong thả đứng lại gỡ dần ra thôi. Gai góc kia có biết gì mà đáng giận? Xử được như thế, thì tâm mình không phiền não mà bao nhiêu nỗi oán hận cũng tiêu tan...
Ta nên coi những sự ngang ngược phạm đến ta như chiếc thuyền không người lái, gặp phải cơn gió dữ tự lỡ tạt nhầm ta. Ta nghĩ cho cùng đâu có gì đáng giận".
Cách Socrate xử với người vợ rất hung dữ của ông cũng như thế. Một ngày kia, có bạn rủ đi sớm. Bà la lối gầm hét om sòm. Ông vẫn thản nhiên. Khi ông bước ra cửa, bà lại đứng trên lầu đổ trút thau nước dơ lên đầu ông... Các bạn ông tỏ dấu bất bình phản đối... Ông cười và bảo: "Thì có gì lạ, hễ trời hết gầm, thì tới mưa". Ông thản nhiên trở vô thay áo.
Một lần khác, ông mời các bạn dùng cơm tại nhà. Không biết có việc gì, bà vợ bưng cả đồ ăn quăng ra ngoài cửa sổ.
Ông cũng như thường, tươi cười bảo: "Thì bà muốn chúng mình ra sân mát mẻ hơn".
Quá sức tức tối, bà bèn vác chổi ra sân quơ luôn các đồ ông lượm sắp vô mâm, dĩa... Các bạn ông giận đỏ mặt, muốn gây sự. Ông biết trước đã nắm tay áo các ông bạn lại và ôn tồn bảo: "Ví dụ các anh em ta đang ngồi ăn, rủi bị một con gà mái nhảy xổ vào, làm văng cả bát đĩa. Các anh có đi gây sự với nó không?".
Nếu một người khác gặp phải những trường hợp này, chắc chắn là đã mất cả sự điềm tĩnh rồi vậy. Không phải tại nơi sự vật xảy đến cho ta, nó làm cho ta vui mừng hay giận dỗi, mà quả quyết là tại sự phán đoán của ta làm cho ta vui mừng hay giận dỗi mà thôi.
Người trí là kẻ biết phân biệt trong đời những cái gì là định mạng và những cái gì là tự do, nghĩa là những cái gì không tùng ta, và những cái gì tùng ta.
Không tùng ta như : sanh, tử, tai nạn, giàu, nghèo, sang, hèn,... Những điều ấy nó đến cho ta hoặc nó bỏ ta mà đi, ta không có khả năng cản trở nó được. Những điều người khác ban cho ta đặng, họ cũng có thể lấy lại đặng. Cái đó ta không cần phải quan tâm đến. Quan tâm đến nó, là làm nô lệ cho nó. Đã mất cả sự tự chủ của mình rồi.
Tùng ta, là ý nghĩ và sự phán đoán của ta.
Người ta chửi mình, đó là điều mà mình không thể cản ngăn đặng. Nhưng, ta có 2 sự lựa chọn về cách phản ứng của ta (đó là tùng ta, tuỳ thuộc vào ta) :
1- ta cho là nhục và ta giận dỗi, bực tức
2- hoặc ta xem đó như không có gì và ta ung dung, tự tại, bình tĩnh thản nhiên
Chết là một định mạng, tìm cách trốn tránh nó củng là vô ích... Cho nó là đáng sợ hay không đáng sợ là cách mình đón tiếp nó và đó là tuỳ thuộc vào suy nghỉ của ta (tùng ta).
Sự điềm tĩnh của ta đối với sự đời cũng chỉ nhờ cái tinh thần tự do ấy, nghĩa là do nơi quan niệm triết lý ấy của ta mà thôi.
Ở đời, hễ có Sanh thì có Tử, có Lợi tất có Hại, có Nên tất có Hư. Muốn có Lợi mà không có Hại, có Nên mà không có Hư, có Sanh mà không có Tử, là điều không thể có vậy.
Nhưng mà con người thường chỉ muốn có Nên, có Lợi mà không có Hư, có Hại, cho nên đối với sự đời không thể giữ gìn đặng sự điềm tĩnh. Đặng thì sướng, mất phải khổ. Nên là vui thì hư tất phải buồn... Tâm trí con người bị mắc trong cái vòng lẩn quẩn của cái Sợ, làm gì không sanh ra khiếp nhược được. Chưa ắt đặng mà mừng là họ thật sướng. Trong cái sướng ấy đã có cái khổ rồi: sợ mất, nên phải kiên cố giữ gìn... Họ cũng tưởng đã tìm được cái Yên tĩnh cho lòng rồi. Nhưng họ nào có ngờ... Họ phải đau khổ vì mải lo sợ cho tương lai. Tương lai đã báo cho họ biết: không có gì là vỉnh cửu cả. Cái ý tưởng ấy nó giày xé tâm can họ, họ phải lo nghĩ đủ điều để gìn giữ củng cố, cương với lẽ sinh liệt lạnh lùng của Tạo hóa. Cho nên: đặng cũng khổ, mà mất cũng khổ. Tâm hồn họ không bao giờ yên tĩnh.
Những kẻ sống ở nơi các lâu đài dinh thự mà vẫn xem thường như không như lúc cùng khổ ở chốn nhà tranh vách đất; những kẻ đang ngồi trên thiên hạ mà vẫn không xem là vinh, cầm gọng xe làm thân trâu ngựa cũng không cho là nhục, những kẻ ấy bao giờ cũng giữ được tấm lòng thanh cao siêu thoát. Ở trên đời, không còn có cái gì làm họ sợ nữa cả.
Con người vì quá ham mê sung sướng về vật chất thành ra tâm hồn phải trở nên hèn yếu, bạc nhược : họ rất sợ sự nghèo khổ... Trong nỗi lo sợ ấy, họ phải khép mình chịu nhiều nỗi khuất nhục về tinh thần trước nhiều thế lực ...
Phần đông thiên hạ lầm tưởng rằng giá trị của con người là ở nơi sự vật nhiều ít của người ấy tích trữ, như danh vọng, tiền bạc, xe hơi, nhà lầu, ruộng đất... chớ không phải ở nơi cái giá trị thật sự của họ.
Muốn gìn giữ được một tâm hồn bất uý, thản nhiên, ta phải biết xem sự vật ở đời bằng con mắt "đại đồng" vinh nhục, thị phi, nên hư, tốt xấu... đều như nhau cả. Trang Tử cũng nói: "Mỗi người đều có hai phương diện. Muốn có phải mà không có quấy, muốn có trị mà không có loạn, là chưa rõ cái Lý của Trời Đất, cái Tình của vạn vật, ấy là mơ tưởng trời mà không đất, âm mà không dương, hai phương diện đồng có của mỗi vật.
Người thông đạt ở đời không vội mừng, thấy vinh không vội sướng: "Sủng vi nhượng, nhục vi hạ; đắc chi nhược kinh, thất chi nhược kinh (Vinh trên thì nhục dưới; đặng thì sợ mất; mất thì sợ nhục). Đó đều là những điều làm cho con người khổ tâm khổ trí.
"Làm mà như không làm, lo lắng mà như không lo lắng; lớn nhỏ, nhiều, ít đều xem như nhau: khen không mừng, chê không bận, đó là cái hạnh của Thánh nhân vậy".
+Nếu không có thời gian trên net,bạn có thể download file này về DTDD(hỗ trợ Java) để xem,nhớ giải nén đuôi Zip trước khi sử dụng.
Download tại đây:
298979-CDCTN.zip
link 2
http://files.myopera.com/nguyennhatn/Nguyennha_vnweblogs_com/CDCTN.zip ( Nguồn : Trích từ quyển "Cái Dũng của Thánh Nhân" )
2- hoặc ta xem đó như không có gì và ta ung dung, tự tại, bình tĩnh thản nhiên
Chết là một định mạng, tìm cách trốn tránh nó củng là vô ích... Cho nó là đáng sợ hay không đáng sợ là cách mình đón tiếp nó và đó là tuỳ thuộc vào suy nghỉ của ta (tùng ta).
Sự điềm tĩnh của ta đối với sự đời cũng chỉ nhờ cái tinh thần tự do ấy, nghĩa là do nơi quan niệm triết lý ấy của ta mà thôi.
Ở đời, hễ có Sanh thì có Tử, có Lợi tất có Hại, có Nên tất có Hư. Muốn có Lợi mà không có Hại, có Nên mà không có Hư, có Sanh mà không có Tử, là điều không thể có vậy.
Nhưng mà con người thường chỉ muốn có Nên, có Lợi mà không có Hư, có Hại, cho nên đối với sự đời không thể giữ gìn đặng sự điềm tĩnh. Đặng thì sướng, mất phải khổ. Nên là vui thì hư tất phải buồn... Tâm trí con người bị mắc trong cái vòng lẩn quẩn của cái Sợ, làm gì không sanh ra khiếp nhược được. Chưa ắt đặng mà mừng là họ thật sướng. Trong cái sướng ấy đã có cái khổ rồi: sợ mất, nên phải kiên cố giữ gìn... Họ cũng tưởng đã tìm được cái Yên tĩnh cho lòng rồi. Nhưng họ nào có ngờ... Họ phải đau khổ vì mải lo sợ cho tương lai. Tương lai đã báo cho họ biết: không có gì là vỉnh cửu cả. Cái ý tưởng ấy nó giày xé tâm can họ, họ phải lo nghĩ đủ điều để gìn giữ củng cố, cương với lẽ sinh liệt lạnh lùng của Tạo hóa. Cho nên: đặng cũng khổ, mà mất cũng khổ. Tâm hồn họ không bao giờ yên tĩnh.
Những kẻ sống ở nơi các lâu đài dinh thự mà vẫn xem thường như không như lúc cùng khổ ở chốn nhà tranh vách đất; những kẻ đang ngồi trên thiên hạ mà vẫn không xem là vinh, cầm gọng xe làm thân trâu ngựa cũng không cho là nhục, những kẻ ấy bao giờ cũng giữ được tấm lòng thanh cao siêu thoát. Ở trên đời, không còn có cái gì làm họ sợ nữa cả.
Con người vì quá ham mê sung sướng về vật chất thành ra tâm hồn phải trở nên hèn yếu, bạc nhược : họ rất sợ sự nghèo khổ... Trong nỗi lo sợ ấy, họ phải khép mình chịu nhiều nỗi khuất nhục về tinh thần trước nhiều thế lực ...
Phần đông thiên hạ lầm tưởng rằng giá trị của con người là ở nơi sự vật nhiều ít của người ấy tích trữ, như danh vọng, tiền bạc, xe hơi, nhà lầu, ruộng đất... chớ không phải ở nơi cái giá trị thật sự của họ.
Muốn gìn giữ được một tâm hồn bất uý, thản nhiên, ta phải biết xem sự vật ở đời bằng con mắt "đại đồng" vinh nhục, thị phi, nên hư, tốt xấu... đều như nhau cả. Trang Tử cũng nói: "Mỗi người đều có hai phương diện. Muốn có phải mà không có quấy, muốn có trị mà không có loạn, là chưa rõ cái Lý của Trời Đất, cái Tình của vạn vật, ấy là mơ tưởng trời mà không đất, âm mà không dương, hai phương diện đồng có của mỗi vật.
Người thông đạt ở đời không vội mừng, thấy vinh không vội sướng: "Sủng vi nhượng, nhục vi hạ; đắc chi nhược kinh, thất chi nhược kinh (Vinh trên thì nhục dưới; đặng thì sợ mất; mất thì sợ nhục). Đó đều là những điều làm cho con người khổ tâm khổ trí.
"Làm mà như không làm, lo lắng mà như không lo lắng; lớn nhỏ, nhiều, ít đều xem như nhau: khen không mừng, chê không bận, đó là cái hạnh của Thánh nhân vậy".
+Nếu không có thời gian trên net,bạn có thể download file này về DTDD(hỗ trợ Java) để xem,nhớ giải nén đuôi Zip trước khi sử dụng.
Download tại đây:
298979-CDCTN.zip
link 2
http://files.myopera.com/nguyennhatn/Nguyennha_vnweblogs_com/CDCTN.zip ( Nguồn : Trích từ quyển "Cái Dũng của Thánh Nhân" )
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét